Recent kopte Het Financieele Dagblad: ‘Arbeidsproductiviteit is geen knop waar je even aan kunt draaien.’ De aanleiding voor het artikel was de onlangs verschenen Staat van het MKB 2024, met daarin alarmerende berichten over de ontwikkeling van de productiviteit in het MKB. Maar wat als ik je vertel dat er wél een knop is?
Een knop die niet alleen uitdagingen zoals krapte op de arbeidsmarkt, stijgende kosten en innovatieachterstand aanpakt, maar ook de deur opent naar een succesvollere toekomst. Ik leg je graag uit hoe die knop eruitziet, waarom die zo cruciaal is en hoe we samen arbeidsproductiviteit naar een hoger niveau kunnen tillen.
Het probleem van onbenut potentieel
Veel ondernemers zien arbeidsproductiviteit als een ongrijpbaar en abstract concept. Dit leidt vaak tot een afwachtende houding: investeren in nieuwe technologie of efficiëntie lijkt duur en ingewikkeld.
Tegelijkertijd zien we dat het MKB, de motor van de Nederlandse economie, slechts langzaam vooruitgaat. Volgens het Jaarbericht Staat van het MKB 2024 steeg de arbeidsproductiviteit in het MKB de afgelopen tien jaar met slechts 3%, terwijl die bij het grootbedrijf met 11% groeide. De kloof tussen koplopers en het peloton in het MKB wordt steeds groter, en kansen blijven onbenut.
En toch: wat als ik je vertel dat er een enorme kans ligt? Het MKB heeft een onbenut productiviteitspotentieel van €65 miljard aan toegevoegde waarde. Dat potentieel wordt echter alleen verzilverd als ondernemers durven investeren in een andere manier van denken en werken.
De knop waaraan je kan draaien
De enige manier om het potentieel te verzilveren is investeren in sociale innovatie. Dit klinkt misschien abstract, maar in de praktijk gaat het om concrete veranderingen die bedrijven wendbaarder, efficiënter en toekomstbestendiger maken. Sociale innovatie betekent niet harder werken, maar slimmer werken. Het is het optimaliseren van hoe mensen en organisaties samenwerken.
Sociale innovatie houdt in dat je ernaar streeft om met minder mensen meer werk voor elkaar te krijgen. Uitgangspunt daarvoor is dat je goed georganiseerd bent. En daar valt in het MKB nog wel wat te winnen.
MKB-bedrijven met potentie en ambitie groeien over het algemeen eenvoudig door tot een niveau van 15 tot 25 fte. Vanaf die aantallen wordt de organisatie echter te complex waardoor de productiviteit afneemt. Een hoop gedoe leidt ertoe dat mensen niet optimaal samen werken en dat zorgt voor zand in de motor.
Deze situatie vraagt in eerste instantie ander gedrag van de ondernemer zelf. Die zal moeten beseffen dat wat altijd werkte, nu niet meer werkt. Er is wat anders nodig. De situatie waarin hij of zij het centrale punt in de organisatie was waar alles om draaide, is niet langer houdbaar.
Gelukkig is bekend wat er dan nodig is. Door uitgebreid onderzoek weten we immers dat hoogproductieve bedrijven bepaalde managementpraktijken gebruiken om zich professioneel te organiseren. Die managementpraktijken kunnen MKB-bedrijven met potentie en ambitie ook toepassen. Dat is de knop waar je snel en met veel resultaat aan kunt draaien!
Start een kernteam
Het starten van een kernteam is een eerste stap in het zoveel mogelijk autonomie en vertrouwen geven aan mensen op de werkvloer. Verzamel als ondernemer drie tot vijf mensen om je heen, uit je bedrijf, aan wie je vraagt of zij meer zouden willen doen. Bepaal heel kritisch wat je zelf zou willen doen, en geef je kernteam de ruimte om een aantal zaken op te pakken die jij normaal zou doen. Door tijd en aandacht te besteden aan elkaar ga je op termijn met plezier en voldoening allemaal meer toekomen aan zaken waar je energie van krijgt.
Ga, stap voor stap, managementpraktijken integreren
Een volwassen kernteam kan aan de slag met het integreren van managementpraktijken in de organisatie. Wat je gaat doen, hangt af van wat voor soort organisatie je bent, waar je voor staat en hoe je dit zelf wilt doen. Er is geen one size fits all silver bullit.
Managementpraktijken zijn als basiskleuren die je zelf mag mengen en op het doek mag aanbrengen om er jullie gezamenlijke beeld van te maken.
Uiteraard zijn er wel wat valkuilen. Ons begrip over management is over het algemeen gebaseerd op aannames uit het verleden die toen al niet golden en nu zeker niet meer opgaan. Toch zijn die principes hardnekkig verankerd in onze manier van doen. Het is hoog tijd en noodzakelijk om een nieuw kader te omarmen, anders belasten we organisaties met te veel managementgedoe. Daar worden we zeker niet productiever van.
Als je managementpraktijken gaat integreren, houd dan rekening met de volgende zaken:
– Neem het proces waarmee je waarde creëert voor klanten als uitgangspunt.
– Bepaal in dat proces wie de proceseigenaren zijn. Vraag of zij ook echt eigenaar willen zijn van dat deel van het proces.
– Maak ‘managen’ onderdeel van het proces; in uitvoer, samenwerking, afstemming, monitoring, verantwoording afleggen en verbetering/ontwikkeling.
– Probeer zo min mogelijk managementgedoe buiten het dagelijks proces te organiseren.
Een praktisch voorbeeld. Bouwbedrijf Jansen doet verbouwingen van bestaande woonhuizen van twee tot vijf ton. Het kernteam heeft een optimaal proces bedacht waarbij een project als uitgangspunt is genomen.
De verkoper, werkvoorbereider en de uitvoerder zijn de proceseigenaren. Met deze mensen is vastgesteld hoe projecten worden gecalculeerd en geoffreerd, hoe projecten van verkoop overdragen moeten worden naar uitvoer, hoe uitvoer het project beheerst en evalueert.
Uiteindelijk leidt dit tot vier belangrijke managementpraktijken:
– Overdracht van verkoop aan uitvoer
– Kick-off van het uitvoerende team
– Tussenevaluaties in het uitvoerende team
– Eindevaluatie uitvoerende team/verkoop.
In het proces is hierdoor een aantal zaken geïntegreerd. De mate waarin er rendement wordt behaald op een project, de verbetercyclus op basis van de projectvooruitgang, de ontwikkeling van medewerkers en de beoordeling van het functioneren van het team en de individuen erin. Functioneringsgesprekken zijn niet meer nodig (die vinden continu plaats in evaluaties), verbeterprojecten ook niet (verbeteringen worden meteen opgepakt), ontwikkelgesprekken niet (volgen uit evaluatie) en operationeel overleg ook niet (adhoc in tussenevaluatie en afstemming met verkoop).
Leren van Koplopers
Bedrijven die deze sociale innovaties omarmen, zijn niet alleen succesvoller, maar ook beter bestand tegen economische schokken volgens het Jaarbericht.
Waarom slagen koplopers waar anderen falen? Bewustwording en actie zijn cruciaal. Koplopers erkennen dat verandering nodig is en ondernemen direct actie om hun processen en structuren aan te passen. Ze zien dat innovatie niet alleen een technologische uitdaging is, maar ook een sociale.
Koplopers zijn nu aan de slag met AI. Maar dat kunnen zij doen omdat zij een aantal zaken voor elkaar hebben. Zoals al eerder benoemd hebben zij een visie op een optimaal proces en willen proceseigenaren samen dat proces optimaal uitvoeren. Daarnaast hebben zij een visie op de ondersteuning van het proces met IT (meer doen met minder mensen) en werken zij in het proces samen op basis van één datawaarheid (één keer invoeren = meer doen met minder mensen).
Wat heb je nu nodig voor een succesvolle implementatie van AI in je processen? Data! Koplopers beschikken hierover, omdat ze hun processen, IT en data goed hebben georganiseerd.
De Urgentie van Nu
De tijd dringt. Nederland loopt achter op landen als Duitsland en Denemarken, waar de productiviteit wel stijgt. De verandering begint niet alleen bij beleidsmakers. Ondernemers moeten en kunnen ook zelf actie ondernemen. Het veranderen van denkpatronen, het doorbreken van oude gewoontes en het maken van scherpe keuzes zijn onmisbaar. Zoals ik in mijn boek Beter is Meer beschrijf: het is mogelijk om meer te doen met minder, maar dat vraagt om een andere mindset.
Samen naar Succes
Arbeidsproductiviteit verhogen is geen abstracte oefening. Dat maakt het voorbeeld in dit blog meer dan duidelijk. Het is een praktische, haalbare en noodzakelijke strategie om als samenleving sterker te worden. Het vraagt om lef, samenwerking en een langetermijnvisie. Als we echt durven kijken naar hoe het anders, beter en slimmer kan, ligt er een gouden toekomst voor ons. De knop is er – het is tijd om eraan te draaien.
Wist je dat 80 procent van de ondernemers worstelt met productiviteit zonder dat zelf te weten? Dat levert ongewild een hoop gedoe op. Het kost bovendien schrikbarend veel geld, zeker als je team groeit naar 15 tot 25 medewerkers of meer. Maar er bestaan ook bedrijven die juist bijzonder productief zijn. Zij doen slechts één ding anders: structurele aandacht besteden aan een vaste set van managementwerkwijzen. In Beter is meer ontdek je waar de hele set uit bestaat en hoe je die zelf kunt invullen. Hiermee kun je binnen een jaar de productiviteit van jouw bedrijf enorm verhogen!