Een gelukkig en betekenisvol leven – wie wil dat niet? Toch is dat niet altijd even simpel, weten wij uit eigen ervaring. Want wat doe je als iets je overkomt waar je niet om hebt gevraagd? Of als je steeds maar tegen jezelf aanloopt? Over deze shit gingen wij, Peet de Jonge en Jacky van de Goor, in gesprek. In ons boek Parels in de shit lees je onze gesprekken in de vorm van 33 parels. Een half jaar na verschijning van dit boek is het tijd voor parel 34: Zekerheid is een illusie.
Wat Peet in het gesprek zegt, herken je door deze weergave.
Wat Jacky zegt, is op deze manier weergegeven.
In de weken nadat ik hoorde dat ik ongeneeslijk ziek was en uitgezaaide borstkanker had, zeiden heel veel mensen: “Oh, wat oneerlijk, want je hebt ook al bloedkanker”. Ook mijn leeftijd (53) kwam vaak in gesprekken voorbij. “Veel te jong toch, om er straks al niet meer te zijn?”
Hartstikke begrijpelijk natuurlijk, en heel erg lief, dat medeleven. Maar toch probeer ik afstand te nemen van dit soort gedachten. Want hoe meer ik meemaak, hoe meer ik ontdek dat je gewoon helemaal geen zekerheden hebt in het leven, dat dat een soort illusie is. Ik denk dat ik daar vroeger veel meer van uit ging, dat ik vroeger veel meer dacht in plaatjes. In een soort labels die ik op het leven plakte, waardoor ik er best wel last van had als het dan toch anders liep. Terwijl, als ik vooraf geen beeld heb en het gewoon allemaal maar laat gebeuren en meebeweeg, het allemaal veel lichter voelt.
Ik las ooit: lijden = pijn x verzet. En dat herken ik heel erg. Heftige gebeurtenissen zorgen altijd voor verdriet of een andere emotie, maar als ik denk in een soort plaatjes van hoe het leven hoort te zijn, dan levert dat alleen maar extra pijn op. Maar als ik die plaatjes loslaat, is het veel makkelijker om mee te bewegen, om lichter te leven.
Dus je zegt dat er nog wel pijn en verdriet is, maar dat je je nu meer bewust bent van het stukje ‘extra’?
Klopt. Want als je denkt: ik ga 85 worden, de gemiddelde leeftijd van een vrouw op dit moment, en je hoort dan op je 53e hoort dat je ongeneeslijk ziek bent… Dan is er natuurlijk heel veel verdriet over het feit dat je snel gaat overlijden, en lieve mensen en het leven los moet laten. Dat verdriet is al groot genoeg. Als ik er dan ook nog eens bij zou halen dat ik veel te jong ben, zet ik er zelf een soort verdrietverdubbelaar op. En dat is zo zonde, want dat zorgt alleen maar voor nog meer verdriet, boosheid misschien, energieverlies, en wie weet ook een slachtofferig gevoel. Dat helpt totaal niet. Die gemiddelde leeftijd is ook maar een getal, de een gaat eerder, de ander gaat later. Het is geen garantie, geen belofte, niet meer dan een rekensom. Ook één soort kanker hebben, betekent niet dat je er niet nog een tweede kankersoort bij kunt krijgen.
En dat besef, wat doet dat dan met je?
Het zorgt ervoor dat ik dingen veel makkelijker kan accepteren. Zo van, zo gaat het blijkbaar in mijn leven. Shit happens, en dat is net zo normaal als dat die niet ‘happent’.
Daar zit een overgave in hoe jij dat aangaat, mooi is dat. Tegelijkertijd herken ik ook wel wat jij zegt over zekerheid en plaatjes. Ik denk dat in ieder mens wel iets van een zekerheidszoeker zit. Dat we continu balanceren tussen vasthouden en loslaten. En dat loslaten, die overgave, dat vind ik nog niet zo simpel.
Het doet me denken aan het moment, nu zo’n achttien jaar geleden, waarop ik besloot om mijn baan op te zeggen en voor mezelf te beginnen. Een besluit dat klopte, maar dat ik tegelijkertijd ook doodeng vond: het loslaten van de zekerheid van een vaste baan. Die angst is nooit helemaal weggegaan, zelfs na achttien jaar vind ik het soms nog steeds moeilijk om met de onzekerheid om te gaan die het zelfstandigenbestaan met zich meebrengt. Maar als ik die achttien jaar terugspoel, heeft me dat zoveel moois gebracht, dingen die ik vooraf nooit had kunnen bedenken.
De socioloog Hartmut Rosa verwoordt het heel treffend: ‘de geplande wereld is een dode wereld. Juist in het ongeplande, oncontroleerbare vindt de echte ontmoeting plaats en ervaar je dat je leeft’. En dat herken ik wel, die doodsheid als je alles inricht op zekerheden en plaatjes, daar heb ik ook aversie tegen. Ik kan heel erg genieten van het spontane, het onverwachte, van het improviseren. Dan voel ik me ook heel levend, zoals Rosa dat zegt. Het loslaten van die zekerheden brengt ook dingen teweeg die je vooraf nooit in een plaatje had kunnen vatten. Zo had ik nooit gedacht dat ik met jou een boek zou gaan maken!
En ik merk, nu we het er zo over hebben, dat ik door zekerheden los te laten, ook dichter bij mezelf blijf. Want als ik bezig ben met een plaatje, waar soms ook een soort sociale norm op zit … de vraag is dan, is dat echt mijn verlangen of is dat hoe ik denk dat het hoort of moet? Terwijl als ik dat loslaat, dan ontstaan er allerlei dingen vanuit een soort innerlijk weten dat het goed is dat die gebeuren. Zoals met dit boek, dat moest er gewoon komen.
Ik hoor je zeggen: met een vaste baan, dan heb je zekerheid. Maar is dat ook geen illusie? Je kunt een rotbaas krijgen die de hele sfeer verziekt. Het bedrijf kan failliet gaan. Er kan van alles gebeuren.
Dat klopt, zo had ik er nog niet naar gekeken. En dat vind ik een waardevolle toevoeging. Die onzekerheid waar jij het over hebt, die gaat nog verder. Een soort fundamenteel besef dat er nooit zekerheid is….
Ja, het is echt een illusie! Het bestaat echt niet! Er bestaat geen zekerheid over de toekomst.
De enige zekerheid die je hebt, dat is het moment van nu. Van daaruit gebeurt het.
Parels in de shit
Shit happens. Maar wat doe je als iets je overkomt waar je niet om hebt gevraagd? Als je steeds maar tegen jezelf aanloopt? Of als je het tij maar niet gekeerd krijgt?
Peet leeft al veertien jaar met kanker en weet bijna vier jaar dat ze ongeneeslijk ziek is. Jacky doet onderzoek naar zingeving en positieve psychologie. In dit boek gaan ze samen in gesprek over de shit in hun leven – en hoe ze daarmee omgaan.
De 33 inzichten uit hun gesprekken lees je in dit boek. Verwacht geen recept voor een gelukkig leven (want in dat soort boeken geloven ze niet). Wel: een boek dat je helpt om de parels in jouw shit te zien. Om te kiezen voor licht, zonder de donkere kanten van het leven te ontkennen. Ter inspiratie op die momenten dat het (l)even tegenzit.